Sociologie van het geslacht

Deze pagina is een bron van uitleg over algemene sociologische concepten van geslacht en sekse. De voorbeelden die ik behandel zijn gericht op ervaringen van anders-zijn.

In de sociologie maken we een onderscheid tussen sekse en gender. Sekse zijn de biologische kenmerken die samenlevingen gebruiken om mensen in te delen in de categorie man of vrouw, of dat nu is op basis van chromosomen, genitaliën of een andere fysieke attributie. Als mensen het hebben over de verschillen tussen mannen en vrouwen, baseren zij zich vaak op sekse – op starre ideeën over biologie – in plaats van op sekse, een begrip van hoe de maatschappij ons begrip van die biologische categorieën vormgeeft.

Geslacht is vloeiender – het kan al dan niet afhankelijk zijn van biologische kenmerken. Meer specifiek is het een concept dat beschrijft hoe samenlevingen geslachtscategorieën bepalen en beheren; de culturele betekenissen die aan de rollen van mannen en vrouwen worden gehecht; en hoe individuen hun identiteit begrijpen, met inbegrip van, maar niet beperkt tot, man, vrouw, transgender, intersekse, gender queer en andere genderposities. Gender heeft te maken met sociale normen, attitudes en activiteiten die volgens de maatschappij voor het ene geslacht geschikter zijn dan voor het andere. Gender wordt ook bepaald door wat een individu voelt en doet.

De sociologie van gender onderzoekt hoe de maatschappij onze opvattingen en perceptie beïnvloedt van verschillen tussen mannelijkheid (wat de maatschappij gepast gedrag acht voor een “man”) en vrouwelijkheid (wat de maatschappij gepast gedrag acht voor een “vrouw”). We onderzoeken hoe dit op zijn beurt de identiteit en de sociale praktijken beïnvloedt. We besteden speciale aandacht aan de machtsverhoudingen die voortvloeien uit de gevestigde genderorde in een bepaalde samenleving, en hoe deze in de loop van de tijd verandert.

Sekse en gender liggen niet altijd op één lijn. Cis-gender beschrijft mensen in wier biologische lichaam zij zijn geboren en die overeenkomen met hun persoonlijke genderidentiteit. Deze ervaring verschilt van transgender zijn, waarbij iemands biologische geslacht niet overeenkomt met zijn of haar genderidentiteit. Transgenders ondergaan een geslachtsverandering die kan inhouden dat zij zich anders kleden en zich anders voordoen (zoals een naamsverandering). Transgenders kunnen hormoontherapie ondergaan om dit proces te vergemakkelijken, maar niet alle transgenders ondergaan een operatie. Interseksualiteit beschrijft variaties op geslachtsdefinities die verband houden met ambigue genitaliën, geslachtsklieren, geslachtsorganen, chromosomen of hormonen. Transgender en interseksualiteit zijn geslachtscategorieën, geen seksualiteiten. Transgender en interseksuele mensen hebben verschillende seksuele praktijken, attracties en identiteiten, net als cis-gender mensen.

Mensen kunnen ook genderqueer zijn, door ofwel uit verschillende genderposities te putten of zich op een andere manier niet te identificeren met een specifiek gender (nonbinair); of ze kunnen tussen genders bewegen (genderfluïde); of ze kunnen gendercategorieën helemaal verwerpen (agender). Het derde geslacht wordt vaak gebruikt door sociale wetenschappers om culturen te beschrijven die niet-binaire genderposities accepteren (zie de Two Spirit mensen hieronder).

Seksualiteit is weer anders; het gaat over seksuele aantrekking, seksuele praktijken en identiteit. Net zoals sekse en gender niet altijd op één lijn liggen, geldt dat ook voor sekse en seksualiteit. Mensen kunnen zich identificeren langs een breed spectrum van seksualiteiten, van heteroseksueel, tot homo of lesbisch, tot biseksueel, tot queer, enzovoort. Aseksualiteit is een term die wordt gebruikt wanneer individuen geen seksuele aantrekking voelen. Sommige aseksuele mensen kunnen toch romantische relaties aangaan zonder seksueel contact.

Ook al is er seksuele ervaring, seksuele verlangens en gedragingen kunnen in de loop van de tijd veranderen, en seksuele identiteiten kunnen als gevolg daarvan al dan niet verschuiven.

Generaal en seksualiteit zijn niet alleen persoonlijke identiteiten; het zijn sociale identiteiten. Ze komen voort uit onze relaties met andere mensen, en ze zijn afhankelijk van sociale interactie en sociale erkenning. Als zodanig beïnvloeden ze hoe we onszelf begrijpen in relatie tot anderen.

De definitie van sekse (de categorieën man versus vrouw) zoals we die vandaag de dag kennen, komt voort uit de komst van de moderniteit. Met de opkomst van de industrialisatie kwamen er betere technologieën en snellere manieren van reizen en communicatie. Dit droeg bij tot de snelle verspreiding van ideeën in de medische wereld.

Sekse-rollen beschrijven de taken en functies die bij uitstek geschikt worden geacht voor mannelijkheid versus vrouwelijkheid. Geslachtsrollen zijn in veel (maar niet alle) culturen naar elkaar toegegroeid als gevolg van koloniale praktijken en ook door industrialisatie.

Zo heeft India bijvoorbeeld begin 2014 de hijra wettelijk erkend, het traditionele derde geslacht dat voor het kolonialisme werd geaccepteerd.

Voor de industriële revolutie, toen mannen en vrouwen naast elkaar op boerderijen werkten en vergelijkbare taken uitvoerden, waren de rollenpatronen anders. Verankerde ongelijkheid tussen mannen en vrouwen is een product van de moderniteit. Het is niet zo dat er voordien geen ongelijkheid bestond, maar de ongelijkheid binnen het gezin was niet zo uitgesproken.

In de 19e eeuw is de biomedische wetenschap grotendeels gegroeid rond West-Europese praktijken en ideeën. Biologische definities van het lichaam ontstonden waar ze voorheen niet bestonden, op basis van Victoriaanse waarden. De essentialistische ideeën die mensen hechten aan man en vrouw bestaan alleen vanwege deze culturele geschiedenis. Dit omvat de onjuiste ideeën dat seks:

• is vooraf bepaald in de baarmoeder;
• gedefinieerd door anatomie die op haar beurt seksuele identiteit en verlangen bepaalt;
• verschillen zijn allemaal verbonden met reproductieve functies;
• Identiteiten zijn onveranderlijk; en dat
• afwijkingen van dominante ideeën over man/vrouw “onnatuurlijk” moeten zijn.”

Zoals ik hieronder verder laat zien, is er meer variatie tussen culturen als het gaat om wat als “normaal” wordt beschouwd voor mannen en vrouwen, waarmee de etnocentrische basis van sekscategorieën wordt benadrukt. Etnocentrische ideeën definiëren en beoordelen praktijken volgens de eigen cultuur, in plaats van te begrijpen dat culturele praktijken variëren en volgens lokale normen moeten worden bekeken.

Sociale constructie van sekse

Geslacht, zoals alle sociale identiteiten, is sociaal geconstrueerd. Sociaal constructionisme is een van de belangrijkste theorieën die sociologen gebruiken om gender historisch en cultureel in beeld te brengen. Sociaal constructionisme is een sociale theorie over hoe betekenis wordt gecreëerd door sociale interactie – door de dingen die we doen en zeggen met andere mensen. Deze theorie toont aan dat gender geen vast of aangeboren gegeven is, maar varieert in tijd en plaats.

Geslachtenormen (de sociaal aanvaardbare manieren om je geslacht te tonen) worden vanaf de geboorte aangeleerd door socialisatie in de kindertijd. We leren wat er van ons geslacht wordt verwacht door wat onze ouders ons leren, maar ook door wat we op school meekrijgen, door religieuze of culturele lessen, in de media, en diverse andere sociale instellingen.

Gelijkheidservaringen zullen zich gedurende iemands leven ontwikkelen. Gender is dus altijd in beweging. We zien dit aan de hand van generatie- en intergeneratieveranderingen binnen gezinnen, terwijl sociale, wettelijke en technologische veranderingen de sociale waarden over gender beïnvloeden. De Australische socioloog professor Raewyn Connell beschrijft gender als een sociale structuur – een categorie van hogere orde die de maatschappij gebruikt om zichzelf te organiseren:

Gender is de structuur van sociale relaties waarin de reproductieve arena centraal staat, en de reeks praktijken (die door deze structuur worden beheerst) die het reproductieve onderscheid tussen lichamen in sociale processen inbrengen. Informeel gezegd gaat het bij gender om de manier waarop de menselijke samenleving omgaat met menselijke lichamen, en om de vele gevolgen van die “omgang” voor ons persoonlijk leven en ons collectieve lot.

Zoals alle sociale identiteiten zijn genderidentiteiten dialectisch: er zijn ten minste twee groepen actoren bij betrokken die tegenover elkaar staan: “wij” tegen “zij”. In de westerse cultuur betekent dit “mannelijk” tegenover “vrouwelijk”. Als zodanig wordt gender geconstrueerd rond noties van anders-zijn: het “mannelijke” wordt behandeld als de standaard menselijke ervaring door sociale normen, de wet en andere sociale instellingen. Masculiniteiten worden beloond boven vrouwelijkheden.

Neem bijvoorbeeld de loonkloof tussen mannen en vrouwen. Mannen worden over het algemeen beter betaald dan vrouwen; zij genieten meer seksuele en sociale vrijheid; en zij hebben andere voordelen die vrouwen op grond van hun sekse niet hebben. Er zijn verschillen in ras, klasse, seksualiteit, invaliditeit en andere sociaaleconomische factoren. Zie een voorbeeld van loonongelijkheid op nationaal niveau versus ras en loon onder Hollywoodsterren.

Mannelijkheid

Professor Connell definieert mannelijkheid als een brede reeks processen die genderrelaties en genderpraktijken tussen mannen en vrouwen omvatten en “de effecten van deze praktijken in lichamelijke ervaring, persoonlijkheid en cultuur.” Connell stelt dat cultuur manieren dicteert om mannelijk en “onmannelijk” te zijn. Ze stelt dat er verschillende masculiniteiten bestaan binnen een culturele context, en sommige van deze masculiniteiten zijn:

• hegemoniaal;
• subordinair;
• volgzaam;en
• gemarginaliseerd.

In westerse samenlevingen is de macht tussen mannen en vrouwen in handen van blanke, hoogopgeleide, heteroseksuele mannen uit de middenklasse met een goed postuur, wier sekse de hegemonische mannelijkheid vertegenwoordigt – het ideaal waaraan andere mannelijkheden moeten beantwoorden, zich moeten conformeren en uitdagen. Hegemonische mannelijkheid berust op stilzwijgende acceptatie. Het wordt niet afgedwongen door middel van direct geweld; in plaats daarvan bestaat het als een cultureel “script” dat ons vertrouwd is door onze socialisatie. Het hegemoniale ideaal wordt geïllustreerd in films waarin blanke heteroseksuele helden worden vereerd, en in de sport, waar fysieke kracht een bijzonder cultureel belang en autoriteit krijgt.

Een wedstrijd in 2014 tussen de Australische en Nieuw-Zeelandse rugbyteams laat zien dat racisme, cultuur, geschiedenis en macht compliceren hoe hegemoniale masculiniteiten spelen en vervolgens worden begrepen.

Masculiniteiten worden geconstrueerd in relatie tot bestaande sociale hiërarchieën met betrekking tot klasse, ras, leeftijd, enzovoorts. Hegemonische masculiniteiten berusten op een sociale context en weerspiegelen dus de sociale ongelijkheden van de culturen die ze belichamen.

Op vergelijkbare wijze betekenen tegen-hegemonische masculiniteiten een machtsstrijd tussen verschillende soorten masculiniteiten. Zoals Connell stelt:

“De termen “mannelijk” en “vrouwelijk” wijzen niet alleen op een categorisch geslachtsverschil, maar ook op de manier waarop mannen onderling verschillen en vrouwen onderling verschillen op het gebied van sekse.”

Socioloog CJ Pascoe stelt vast dat Amerikaanse jongens uit de arbeidersklasse hun mannelijkheid controleren door middel van grapjes, zoals de zin “Dude, you’re a fag.” Jongens worden “fags” genoemd (een denigrerend woord voor homoseksueel), niet omdat ze homo zijn, maar wanneer ze zich bezighouden met gedrag dat buiten de seksenorm valt (“onmannelijk”). Dit omvat dansen, “te veel” zorg besteden aan hun uiterlijk, te expressief zijn met hun emoties, of worden gezien als onbekwaam. Homo zijn was aanvaardbaarder dan een man zijn die niet in het hegemoniale ideaal paste – maar homo zijn en “onmannelijk” zijn was volstrekt onaanvaardbaar. Een van de homoseksuele jongens in Pascoe’s onderzoek werd zo gepest om zijn dansen en kleding (hij droeg “vrouwenkleren”) dat hij uiteindelijk gedwongen werd van school te gaan. De slechte aanpak van dit incident door de school is een helaas maar al te vaak voorkomend voorbeeld van hoe het alledaagse beleid van seksebepaling tussen leeftijdgenoten en ongelijkheid binnen instellingen elkaar versterken.

Zie de video waarin wordt geïllustreerd hoe hegemonische mannelijkheid schadelijk is voor mannen. Merk op dat in de meeste van deze vaak gehoorde uitspraken tegen jongens en mannen vrouwelijkheid en heteroseksisme als beledigingen worden gebruikt. (Heteroseksisme is de veronderstelling dat het “natuurlijk” is om een bepaald type heteroseksueel persoon te zijn en dat iets anders “niet normaal” is.)

Vrouwelijkheid

Professor Judith Lorber en Susan Farrell stellen dat het sociaal constructionistische perspectief op gender de voor de hand liggende veronderstellingen onderzoekt over wat het betekent om “man” en “vrouw”, “vrouwelijk” en “mannelijk” te zijn. Zij leggen uit:

vrouwen en mannen worden niet automatisch met elkaar vergeleken; in plaats daarvan worden gendercategorieën (vrouw-man, vrouwelijk-mannelijk, meisjes-jongens, vrouwen-mannen) geanalyseerd om te zien hoe verschillende sociale groepen deze definiëren, en hoe zij deze construeren en in stand houden in het dagelijks leven en in belangrijke sociale instellingen, zoals het gezin en de economie.

Vrouwelijkheid wordt geconstrueerd via patriarchale ideeën. Dit betekent dat vrouwelijkheid altijd wordt neergezet als minderwaardig aan mannen. Als gevolg daarvan hebben vrouwen als groep niet dezelfde culturele macht als mannen.

Vrouwen kunnen zich wel degelijk verzetten tegen patriarchale idealen. Vrouwen kunnen de gendernormen actief bestrijden door te weigeren het patriarchaat te laten bepalen hoe zij hun vrouwelijkheid afbeelden en reconstrueren. Dit kan worden gedaan door culturele scripts te verwerpen. Bijvoorbeeld:

• Seksistische en racistische oordelen over de seksualiteit van vrouwen;
• Verkrachtingscultuur en seksuele intimidatie bestrijden;
• Door in door mannen gedomineerde vakgebieden te stappen, zoals body-building of wetenschap;
• Het verwerpen van onhaalbare ideeën over romantische liefde, verspreid in films en romans die vrouwen tot passieve subjecten maken; en
• Door in het algemeen gendernormen in twijfel te trekken, zoals door zich uit te spreken over seksisme. Seksistische opmerkingen zijn een van de alledaagse manieren waarop mensen de bestaande genderorde controleren en in stand houden.

Aangezien vrouwen geen culturele macht hebben, is er geen versie van de hegemonische vrouwelijkheid die kan wedijveren met de hegemonische mannelijkheid. Er zijn echter wel dominante idealen van vrouwelijkheid, die in het voordeel zijn van blanke, heteroseksuele, cis-vrouwen uit de middenklasse met een goed lichaam. Vrouwen uit minderheidsgroepen genieten in vergelijking daarmee niet dezelfde sociale voorrechten.

Het populaire idee dat vrouwen niet vooruitkomen omdat ze geen zelfvertrouwen hebben, gaat voorbij aan de raakvlakken van ongelijkheid. Vrouwen krijgen nu te horen dat ze gewoon moeten “aanleunen” en om meer hulp op het werk en thuis moeten vragen. “Meewerken” is alleen een beperkte manier om genderongelijkheid te overwinnen als je een blanke vrouw bent die het al goed doet in het bedrijfsleven, door zich aan te passen aan de bestaande genderorde. Vrouwen die deze mannelijke logica ter discussie willen stellen, zelfs door om een loonsverhoging te vragen, worden belemmerd om hun potentieel te bereiken. Inheemse vrouwen en vrouwen van andere kleuren worden nog meer benadeeld.

https://plus.google.com/110211166837239446186/posts/7Ujcek5Auov

Sommige blanke, heteroseksuele vrouwen uit de middenklasse zijn misschien beter in staat om “mee te leunen”, maar vrouwen uit minderheidsgroepen met minder macht zijn dat niet. Zij vechten tegen seksisme, racisme en klassendiscriminatie tegelijk.

Internationale studies tonen aan dat sociaal beleid een belangrijke rol speelt bij het minimaliseren van genderongelijkheid, met name waar door de overheid gefinancierde kinderopvang vrouwen in staat stelt volledig deel te nemen aan betaald werk. Culturele variaties van gender in tijd en plaats tonen ook aan dat genderverandering mogelijk is.

Transgender en Intersekse Australiërs

Nationaal representatieve cijfers op basis van aselecte steekproeven bestaan er niet voor transgenders in Australië. In de Sex in Australia Study werd een deelverzameling van vragen georganiseerd om transgender- of interseksekwesties aan de orde te stellen, maar deze werden niet gebruikt omdat niemand in hun enquête aangaf tot deze groepen te behoren. De onderzoekers denken dat transgender- en intersekse-Australiërs zichzelf ofwel in grote lijnen als vrouw of man benoemden, en ofwel als heteroseksueel, homo, lesbisch, biseksueel of aseksueel. Het is ook mogelijk dat transgender- en intersekse-Australiërs hebben geweigerd aan de enquête deel te nemen. De onderzoekers merken op dat ongeveer een op de 1000 Australiërs transgender of interseksueel is. Uit het onderzoek Private Lives, waarbij meer dan 3.800 lesbische, homoseksuele, transgender, queer, interseksuele en aseksuele Australiërs (LGBTQIA) werden ondervraagd, blijkt dat 4,4% zich als transgender identificeert (en nog eens 3% geeft de voorkeur aan een andere term om hun geslacht/gender te omschrijven dan man, vrouw of transgender).

Amerikaanse en Britse schattingen zijn niet exacter. Kleinere of gespecialiseerde enquêtes over onderwerpen als bewaking en tabak schatten dat tussen 0,2% en 0,5% van de Amerikanen transseksueel is, terwijl enquêtes in het Verenigd Koninkrijk uitwijzen dat tot 0,1% van de bevolking een gendertransitie is begonnen of heeft ondergaan (waarbij moet worden aangetekend dat dit niet geldt voor andere mensen die transseksuele opties overwegen).

Het onderzoek toont aan dat transseksuelen te maken hebben met verschillende genderongelijkheden. Zij hebben geen toegang tot adequate gezondheidszorg; zij lopen een hoog risico op psychische aandoeningen als gevolg van afwijzing door de familie, pesterijen en sociale uitsluiting; en zij worden vaak seksueel geïntimideerd. Zij worden ook sterk gediscrimineerd door artsen, politie en andere gezagsdragers. Collega’s op het werk discrimineren transseksuelen via informele kanalen, door hun te vertellen hoe ze zich moeten kleden en hoe ze zich moeten gedragen. Werkgevers discrimineren stilzwijgend, bijvoorbeeld in de vorm van een vooroordeel op grond van geslacht, waardoor managers zich afvragen hoe de geslachtsverandering de arbeidsproductiviteit kan beïnvloeden. Werkgevers discrimineren ook openlijk, door transseksuele mannen alleen te bevorderen en te erkennen als ze voldoen aan de heersende mannelijkheidsidealen, en in het algemeen transseksuele vrouwen tegen te werken of anderszins te straffen. Het feminisme heeft de inclusie van transgenders nog niet volledig omarmd als een feministische zaak. Belangengroepen van transgenders hebben grote vooruitgang geboekt bij het vergroten van de zichtbaarheid en de rechten van transgenders. De terughoudendheid van het mainstream feminisme om zich met transgenderkwesties bezig te houden, zorgt er echter alleen maar voor dat de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen blijft voortbestaan.

Transgenders hebben altijd in Australië gewoond. Lees hieronder meer over sistergirls, Aboriginal transgender vrouwen, en hoe het christendom probeerde hun culturele saamhorigheid en vrouwelijkheid te verdringen.

Intersekse personen zijn tot voor kort in de populaire cultuur sterk gedefinieerd door grotendeels schadelijke ideeën uit de medische wetenschap. Artsen hebben de neiging intersekse-condities te presenteren door een pathologische lens, waardoor individuen en families vaak het gevoel hebben dat ze weinig andere keuze hebben dan chirurgische ingrepen om het geslacht te “corrigeren”. Het onderzoek van Sharon Preves toont aan dat medische ingrepen vaak verwoestende effecten hebben op de genderidentiteit en soms op de seksuele functie. Meisjes met een vergrote clitoris en jongens met een micro-penis worden door artsen geacht een ambigu geslacht te hebben en kunnen al vroeg in hun leven worden geopereerd. Wat bedoeld is als een cosmetische ingreep om het lichaam “normaal” te maken, kan voor sommige intersekse personen soms leiden tot schadelijke zelftwijfel en relatieproblemen. Anderen ervaren een dergelijk trauma niet en voelen zich meer gesteund, vooral wanneer ouders en families meer openstaan voor het bespreken van interseksualiteit in plaats van de aandoening te verbergen. Net als transgenders worden intersekse personen grotendeels genegeerd door het mainstream feminisme, wat hun ervaring van genderongelijkheid alleen maar versterkt.

Gender Across Time and Place

Gedragingen die als mannelijk en vrouwelijk worden opgevat, verschillen van cultuur tot cultuur en veranderen in de loop van de tijd. Als zodanig is de manier waarop we gender hier en nu in de stad Melbourne, Australië, begrijpen enigszins anders dan de manier waarop gender in andere delen van Australië wordt beoordeeld, zoals op het platteland van Victoria, of in inheemse culturen in afgelegen regio’s van Australië, of in Lima, Peru, of het Engeland van het Victoriaanse tijdperk, enzovoort. Toch staat de notie van verschil, van anders-zijn, centraal in de sociale organisatie van gender. Zoals Judith Lorber en Susan Farrell stellen:

“Wat constant blijft, is dat vrouwen en mannen van elkaar te onderscheiden moeten zijn” (mijn nadruk).

Genders zien er niet zo vertrouwd uit als we naar andere culturen kijken – ook niet naar onze eigen culturen, terug in de tijd. Hier zijn voorbeelden waar hegemonische mannelijkheid (kwesties van gender en macht) er heel anders uitzien dan wat we in westerse naties gewend zijn. Laten we beginnen met een historisch voorbeeld uit de westerse cultuur.

16e eeuws Europa

Europese naties hebben niet altijd dezelfde ideeën over vrouwelijk en mannelijk gehad. Zoals ik een paar jaar geleden heb opgemerkt, droegen aristocratische mannen in Europa in de 16e en 17e eeuw dure schoenen met hoge hakken om hun rijkdom te tonen. De schoenen waren onpraktisch en moeilijk om in te lopen, maar ze waren zowel een statussymbool als een teken van mannelijkheid en macht. In Westerse culturen begonnen vrouwen pas in het midden van de 19e eeuw schoenen met hoge hakken te dragen. Hun introductie had niets te maken met sociale status of macht, maar was eerder een symptoom van de toenemende seksualisering van vrouwen met de introductie van camera’s.

De culturele variabiliteit van hoe mensen “gender doen” in verschillende delen van de wereld toont de culturele specificiteit van gendernormen aan. Gender heeft verschillende normen op verschillende plaatsen op verschillende momenten in de tijd. De Wodaabe nomaden uit Niger zijn daar een voorbeeld van.

Wodaabe (Niger)

Wodaabe mannen kleden zich tijdens een speciale ceremonie om een vrouw aan te trekken. Ze dragen make-up om hun gelaatstrekken tot hun recht te laten komen, ze dragen hun beste outfits, versierd met juwelen, en ze ontbloten hun tanden en dansen voor de vrijgezelle vrouwen in hun dorp. Voor het westerse oog kunnen deze mannen vrouwelijk lijken, omdat de westerse cultuur make-up en versierde lichaamsverzorgingen associeert met vrouwen. Maar in deze pastorale cultuur zijn de uitgebreide make-up, de kleding en het gedrag van de mannen een uiting van mannelijkheid. De vrouwen kiezen de mannen op basis van hun kostuum en dans. Ook dit is een gewoonte die indruist tegen de dominante modellen van sekse in het Westen, die van vrouwen verlangen dat zij zich passief opstellen en wachten tot een man haar benadert voor romantische of seksuele aandacht.

Er zijn diverse andere voorbeelden van culturen en religies waar sekse op alternatieve manieren wordt ingevuld, waarbij genders worden erkend die verder gaan dan de binaire man/vrouw-relatie.

“Two Spirit” (Navajo-indiaan)

Ik heb geschreven over de “Two Spirit” mensen die voorkomen onder de Navajo Native American culturen, die uit twee extra geslachten bestaan: de vrouwelijke man (nádleehí) en de mannelijke vrouw (dilbaa). Zij worden van oudsher beschouwd als heilige wezens die zowel de vrouwelijke als de mannelijke eigenschappen van hun voorouders en de natuur belichamen. Zij worden door hun gemeenschap gekozen om deze traditie te vertegenwoordigen, en als dit eenmaal is gebeurd, leven zij hun leven in het andere geslacht, en kunnen zij ook trouwen (met iemand van het andere geslacht dan hun aangenomen geslacht). Deze paren hebben samen seks en kunnen ook seks hebben met andere partners van het andere geslacht. Als zij kinderen krijgen, worden zij zonder sociaal stigma in het Two Spirit-huishouden opgenomen.

Vrouwelijke echtgenoten (diverse Afrikaanse culturen)

Meer dan 30 culturen in Afrikaanse regio’s staan vrouwen toe om met andere vrouwen te trouwen; zij worden “vrouwelijke echtgenoten” genoemd. Meestal moeten ze al getrouwd zijn met een man en ze zijn bijna uitsluitend vermogend omdat ze een “bruidsprijs” moeten betalen (net als mannen die met vrouwen trouwen). De vrouwen hebben geen seksuele betrekkingen, het is meer een familie- en economische regeling. (Mensenrechtenactivisten bestrijden dit door te zeggen dat deze vrouwen misschien geen seksuele relaties willen toegeven, omdat homoseksualiteit in het geheim is gehuld; er is echter geen empirisch bewijs in die richting.)

Het Nandi-volk van Kenia staat deze traditie toe. Het is toegestaan wanneer een oudere vrouw geen zoon heeft gebaard, en zij zal trouwen met een vrouw om haar een mannelijke erfgenaam te baren. De “vrouwelijke echtgenoot” zal zichzelf nu zien als een man, en zal zich onttrekken aan vrouwelijke taken, zoals het dragen van voorwerpen op haar hoofd, koken en schoonmaken. De vrouwelijke echtgenoot neemt mannelijke rollen op zich, zoals het ontvangen van gasten terwijl haar vrouw op hen wacht. Het Abagusii volk in West-Kenia staat toe dat een vrouwelijke echtgenoot een vrouw neemt om haar kinderen te baren, en de biologische vader heeft geen rechten over hen. De Lovedu van Zuid-Afrika en de Igbo van Benin en Nigeria passen ook een variant van de vrouwelijke echtgenoot toe, waarbij een onafhankelijke rijke vrouw de echtgenote blijft van haar mannelijke echtgenoot, maar zij richt een afzonderlijk huis in voor haar echtgenote, die haar kinderen zal baren. Deze regelingen bestaan ook nu nog en kunnen ideaal zijn voor jonge alleenstaande moeders die behoefte hebben aan zekerheid.

Bij de Igbo in Zuidoost-Nigeria blijven beide vrouwen seksuele relaties hebben met mannen, maar de vrouwelijke echtgenoten moeten dit discreet doen. Als zij zwanger wordt, worden haar kinderen als “onwettig” beschouwd en als verschoppelingen behandeld. De kinderen van haar echtgenote blijven haar verantwoordelijkheid en worden niet gemeden. De traditie van de vrouw-echtgenoot houdt de patriarchale structuur in stand; zonder erfgenaam kunnen vrouwen geen land of bezit van hun familie erven, maar als haar vrouw een zoon baart, mag de vrouw de familienaam voortzetten en de erfenis doorgeven aan haar zonen. De Nigeriaanse historicus dr. Kenneth Chukwuemeka Nwoko noemt deze regeling een patri-matriarchaat. De vrouwelijke echtgenoot heeft geen status als zij geen mannelijke erfgenaam voortbrengt, maar als zij eenmaal haar rol als echtgenoot op zich neemt, krijgt zij het gezag over haar familie.

Kathoey (Thailand)

De Kathoey uit Thailand worden biologisch als man geboren, maar ongeveer de helft identificeert zich als vrouw, terwijl de rest zich identificeert als “sao praphet song” (“een tweede soort vrouw”). Als alternatief zien zij zichzelf als transgender vrouw; en anderen zien zichzelf nog steeds als een “derde sekse”. De heerschappij van de monarchie en het verzet tegen het kolonialisme van buitenaf leidden tot een agressieve moderniseringscampagne die de traditionele Kathoey-genderpraktijken bemoeilijkte. Hoewel Thailand over het algemeen minder strenge wetten heeft over homoseksualiteit (het is niet illegaal om homo te zijn), hebben LGBTQIA-mensen niet dezelfde rechten als heteroseksuele stellen, en de Kathoey vechten voor sociale erkenning van hun genderidentiteit.

Kathoey (Ladyboys) – Documentary from faithjuliana on Vimeo.

De Kathoey zijn verbonden met oudere gendertradities, maar Peter Jackson, hoogleraar Thaise cultuur en geschiedenis aan de Australian National University, stelt dat de hedendaagse identiteiten en het activisme onder de Kathoey zijn ingegeven door zowel moderne als mondiale gevoeligheden die zijn ontstaan na de Tweede Wereldoorlog. Kathoey vrouwen zijn uitgegroeid tot een grote toeristische attractie die haaks staat op hun eigen juridische strijd en die van andere LGBTQIA mensen in Thailand. Jackson schrijft:

“Mijn onderzoek naar Thaise queer genders en sexualiteiten laat zien dat hedendaagse patronen van kathoey-transgenderisme net zo recent zijn en net zo verschillen van premoderne vormen als Thaise homoseksuele sexualiteiten, De Thaise kathoey-culturen hebben hun huidige vorm gekregen als gevolg van een 20e-eeuwse revolutie in de Thaise gendernormen… De culturele prominentie van gender in Thailand wordt weerspiegeld in de intense fascinatie van het volk voor de transgender kathoey en de relatieve onzichtbaarheid van Thailand’s grote populatie van gender-normatieve homoseksuele mannen in zowel lokale als internationale mediavoorstellingen van queer Thailand.”

Celebrity Kathoey, Nok, strijdt voor juridische en medische ondersteuning van arme en landelijke transgendervrouwen in Thailand. Ze heeft een masterdiploma en is een succesvolle zakenvrouw. Ze voelt zich gelukkig dat ze altijd de steun van haar familie heeft gehad, maar dat weerhield haar er niet van om als jongere in de gevangenis te belanden omdat ze een valse vrouwenidentificatie bij zich droeg. Ze leidt nu een liefdadigheidsinstelling die kansarme transseksuele vrouwen helpt toegang te krijgen tot medische behandeling om hun geslachtsverandering te ondersteunen. Ze probeert ook de wet aan te vechten om de genderidentiteit van transseksuelen te erkennen, omdat officiële documenten hen momenteel dwingen zich wettelijk te identificeren als hun biologische geslacht.

Van de documentaire Ladyboys, aflevering, “Celebrity Ladyboys.”

Sociologisch genderonderzoek

We kunnen bestuderen hoe mensen gender “doen” met behulp van etnografische methoden, zoals veldwerk en observatie. Als we willen begrijpen hoe mensen betekenis geven aan hun identiteit, of als we dieper willen ingaan op hun genderervaringen, zouden we andere theorieën of methoden gebruiken, zoals kwalitatieve methoden, zoals één-op-één interviews. Als we directe maatstaven voor genderongelijkheid willen bestuderen, kunnen we kwantitatieve methoden gebruiken, zoals bevolkingsenquêtes om te vergelijken hoe mensen van verschillende seksen op het werk worden betaald; of we kunnen mensen een tijdsbestedingsdagboek laten bijhouden om gegevens te verzamelen over hoeveel huishoudelijk werk zij doen of hoeveel tijd zij besteden aan taken op het werk in verhouding tot hun collega’s; enzovoort.

Gemengde methoden kunnen ideaal zijn bij het bestuderen van genderongelijkheid. Bijvoorbeeld bij huishoudelijke arbeid binnen gezinnen, om “onder de dekmantel” van huishoudelijke gelijkheid en huishoudelijke arbeid te duiken. Dit kan inhouden dat naast interviews ook tijdsbestedingsdagboeken worden bijgehouden, of dat elk gezinslid uitgebreid wordt geïnterviewd om een holistisch beeld te krijgen van hoe hun genderidentiteit, genderpraktijken en gezins-“cover story” uiteenlopen.

Learn More

Lees meer over mijn onderzoek naar gender en seksualiteit.

• Sociologie van de seksualiteit
• ‘That’s My Australian Side’: The Ethnicity, Gender and Sexuality of Young Women of South and Central American Origin, Journal of Sociology 39(1): 81-98.
• ‘Een vrouw is kostbaar’: Constructions of Islamic Sexuality and Femininity of Turkish-Australian Women’, in P. Corrigan, et al. (Eds) New Times, New Worlds, New Ideas: Sociologie vandaag en morgen. Armidale: The Australian Sociological Association and the University of New England.
• Mijn blogposts over Gender & Seksualiteit
• Mijn blogposts over Gender at Work (op Social Science Insights)
• Volg me op Facebook voor korte discussies over gender en seksualiteit in het nieuws en de popcultuur, en andere kwesties van intersectionaliteit.
• Omcirkel me op Google+ voor microblog posts over gender, intersectionaliteit en anders-zijn.
• Vind verdere analyses en bronnen op mijn Pinterest board: Sociologie van gender en seksualiteit op Pinterest.

Citatie

Om dit artikel te citeren: