16 Rewelacji o Skrzypku na dachu

Skrzypek na dachu brzmiał szalenie. „Wiedzieliśmy, jaka będzie reakcja” – mówi autor książki Joseph Stein. „’Chcecie zrobić musical o starych Żydach w Rosji, którzy przeżywają pogrom? Co wam odbiło?””. Jednak dziś produkcje musicalu autorstwa Steina, kompozytora Jerry’ego Bocka i autora tekstów Sheldona Harnicka są tak samo tradycją teatru muzycznego, jak codzienne modlitwy Tewjego są tradycją judaizmu.

W nowym filmie dokumentalnym Skrzypek: Miracle of Miracles, który trafi do wybranych kin 23 sierpnia, twórcy filmu Max Lewkowicz i Valerie Thomas badają, w jaki sposób Skrzypek zapuścił korzenie i rozrósł się do globalnego międzypokoleniowego fenomenu – musicalu, który od swojego debiutu w 1964 roku grany jest każdego dnia gdzieś na świecie.

Twórcy Stein, Bock i Harnick ujawniają wczesne dni jego powstawania, w tym prywatne dema, których używali do pisania piosenek. Producent Harold Prince dzieli się tym, dlaczego zatrudnił Jerome’a Robbinsa, zamiast samemu wyreżyserować musical. Lin-Manuel Miranda zgłębia kulturowe implikacje i wpływ musicalu – i dlaczego wykonał piosenkę z żydowskiego musicalu na własnym ślubie. Krytycy teatralni, historycy, żydowscy badacze i inni analizują mało znane fakty dotyczące historii, wpływu i tego, dlaczego Skrzypek jest cudem.

1. Sheldon Harnick i Jerry Bock nie zamierzali napisać historii o Tewje Mleczarzu.
„Ktoś przysłał mi książkę Szoloma Alejchema Wędrujące gwiazdy – dickensowską powieść o trupie teatru jidysz objeżdżającej całą Europę Wschodnią – i bardzo mi się spodobała” – mówi Harnick w filmie dokumentalnym. „Dałem ją Jerry’emu Bockowi, a on ją pokochał. Pomyśleliśmy, że jest w niej musical i zastanowiliśmy się: 'Kto byłby odpowiednią osobą do napisania tej książki? I pomyśleliśmy o Joe Steinie.” Ale Stein powiedział nie, to nie był ten. Zwrócił się do opowieści Sholoma Alejchema o Tewje i jego córkach. To był początek Skrzypka na dachu.

2. Harnick i Bock pisali osobno.
„Sheldon i ja, zapoznawszy się nieco z książką, rozdzielaliśmy się i ja zgadywałem, jaki rodzaj muzyki wybrać, jeśli chodzi o nastrój, epokę, charakter i tak dalej. Wysyłałem więc Sheldonowi pół tuzina melodycznych zgadywanek” – mówi Bock.

„Zawsze z niecierpliwością czekałem na te taśmy, które Jerry wysyłał” – kontynuuje Harnick. „Na każdej taśmie jedna lub dwie z nich pokrywały się z pomysłami, które miałem na teksty piosenek”. To, co Bock mówi „Shelowi” w nagranym wstępie na jego melodyjnym demo „If I Were a Rich Man” jest bezcenne. (Musicie obejrzeć, żeby to usłyszeć.)

READ: Birth of a Classic: Listen to Bock and Harnick’s Fiddler On the Roof Demos

3. Trio wiedziało, że będzie to trudne do wyprodukowania przedstawienie – ale nie zdawali sobie sprawy jak trudne.
To było nasze dziecko i pracowaliśmy nad nim przez wiele lat,” wspomina Stein. „Pomimo tego, że odnieśliśmy sukces, ze wszystkich przedstawień, które zrobiłem, najtrudniej było mi znaleźć producenta do Skrzypka.”

4. Hal Prince zgodził się na produkcję, ale odmówił propozycji reżyserii. Zamiast tego Prince zaproponował Jerome’a Robbinsa, z którym pracował przy West Side Story. „Mój sposób myślenia był bardzo jasny” – mówi Prince. „To musiało mieć uniwersalność i jego niesamowitą zręczność w ruchu.”

5. Robbins nie był początkowo przekonany, ale eksperci uważają, że jego osobista historia doprowadziła do jego zaangażowania jako dyrektora-choreografa.
Kiedy Robbins był chłopcem, rodzice zabrali go do Rajanki w Rosji, aby odwiedzić dziadków. Lata później, w 1958 roku, Robbins był w Europie i zrobił objazd do Rajanki. Nic tam nie pozostało. Cała żydowska populacja została unicestwiona w Holokauście. „Uświadomienie sobie, że to odeszło na zawsze … to bardzo go dotknęło” – mówi Ted Sperling.

6. Budżet musicalu wynosił 250 000 dolarów. omyślcie o tym.

7. „Tradycja” nie istniała we wczesnych szkicach – nie jako otwieracz, w ogóle.
„Mieliśmy regularne spotkania i Robbins mówił: 'O czym jest ten spektakl?'”, mówi Harnick. „A my odpowiadaliśmy: 'Cóż, chodzi o mleczarza i jego pięć córek, które mogą wyjść za mąż'. A on na to: 'Nie, to nie to nadaje tym historiom moc'.”

„Ostatecznie powiedzieliśmy: 'Na litość boską, Jerry, chodzi o tradycję, prawda?'. A Jerry powiedział: 'Napisz to'”, mówi Prince. „To odblokowało wszystko, czego ten spektakl potrzebował”. Ale po tym jak Bock i Harnick napisali to, podczas pierwszych ośmiu tygodni prób w Nowym Jorku, Robbins raz po raz odmawiał wystawienia tego numeru. W końcu, pewnego dnia przyszedł i wystawił go w 30 minut.

8. Tekst, który znamy dzisiaj do „Tradition” nie jest tekstem, który Bock i Harnick napisali pierwotnie.
W rzeczywistości, dwa wykonali inną wersję w telewizji! Wers zaczynał się „There’s noodles to make and chicken to be plucked / And Liver to be chopped and challah to be baked”. W filmie można usłyszeć, jak Harnick i Bock śpiewają pełny fragment.

9. Taniec z butelkami został zainspirowany chasydzkim weselem.
Jako choreograf Robbins zawsze robił badania i zawsze był przygotowany. On i Stein poszedł do chasydzkiego ślubu dla inspiracji dla ruchu w show-specifically Tzeitl i Motel ślub. „Bardzo ujęła go dzikość tańca” – mówi Stein. „Jeden z mężczyzn tańczył z butelką na głowie. Zobaczyłem to i pomyślałem, że to interesujące i to wszystko, co pomyślałem. Zobaczył to i zobaczył taniec.”

„Myślę, że to trochę jak małżeństwo” – mówi Bartlett Sher, który wyreżyserował broadwayowską rewię z 2015 roku. „Trzymasz butelkę na głowie i starasz się utrzymać równowagę, kiedy wchodzisz w bardzo intensywny i głęboki związek.”

Zobacz: 7 najważniejszych punktów wystawy Jerome’a Robbinsa w Nowojorskiej Bibliotece Publicznej w Lincoln Center

10. Próba poza miastem odbyła się w Detroit i nie wróżyła nic dobrego.
Skrzypek został wystawiony w Fisher Theatre w Detroit, Michigan. (Listę piosenek z tej wersji przedstawienia można zobaczyć na ekranie). Recenzje… nie istniały, na szczęście. „Był strajk gazet”, mówi Prince, „i zadzwoniłem, żeby dowiedzieć się, jakie byłyby recenzje w gazetach, a one zostały opublikowane i były złe”. Variety jednak opublikowało i stwierdziło, że w programie nie było żadnych zapadających w pamięć piosenek.

11. Wśród wyciętych piosenek była jedna z ulubionych piosenek Bocka i Harnicka. W miejscu, gdzie teraz słyszymy „Anatewkę”, ponurą melodię o exodusie, była satyryczna piosenka „When Messiah Comes”, o tym, jak Bóg przeprosi Żydów za wszystko, przez co przeszli w ciągu ostatnich lat – łącznie z ostatnią eksmisją. Publiczność nie chciała tego słuchać. To nie był moment, w którym można by było lekko podejść do sytuacji. Twórcy postawili więc na wzniosłość. (Uwaga, była też kiedyś piosenka dla Motela o jego „słodkiej, słodkiej maszynie do szycia”)

12. „Do You Love Me?” było fantazją Harnicka.
Rodzice autora tekstu gorzko walczyli podczas wychowania Harnicka. Czułość w tej piosence była dla niego spełnieniem marzeń: „Kiedy pisałem tę piosenkę, życzyłem sobie, żeby mój ojciec i matka mieli tego rodzaju relacje”

13. Prince okazał się gościnnym broadwayowskim producentem.
Kiedy spektakl trafił na główny trzon, kolejka kupujących bilety ciągnęła się wokół bloku na 45. ulicy prowadzącego do Imperial Theatre. Prince serwował kawę wszystkim w kolejce.

14. Po sukcesie spektaklu scenicznego przyszedł czas na film; ale nie obyło się bez czkawki podczas „Gdybym był bogaczem”
Chaim Topol został obsadzony w roli Tewjego w filmowej adaptacji Skrzypka. Reżyser Norman Jewison wyjaśnia w dokumencie, dlaczego wybrał Topola zamiast oryginalnego Zero Mostela. Topol wspomina, że kręcenie „Bogacza” zajęło trzy dni i że brzmi trochę dziwnie, bo śpiewał z bolesnym bólem zęba.

15. Ostatnia scena, jaką nakręcili do filmu, była najbardziej emocjonalna dla Topola jako Tewje.
Ostatnią sceną, jaką nakręcił Topol, było jego pożegnanie z Hodlem na dworcu kolejowym. „Dla mnie to najbardziej raniące miejsce w filmie, w sztuce” – mówi Topol. „Ta scena pozostała w mojej głowie, w moim sercu przez lata.”

16. Tytuł pochodzi od artysty Marka Chagalla.
Robbins czerpał inspirację z obrazów Chagalla, jeśli chodzi o emocjonalny ton utworu, jak również jego scenografię autorstwa Borisa Aronsona. Aronson namalował domy wieśniaków na niebie na kropli, jako hołd dla Chagalla. Ale to również tam musical znalazł swój tytuł. „Jeden z jego obrazów przedstawiał mężczyznę grającego na skrzypcach, który stoi, właściwie unosi się nieco ponad dachem, ale wygląda, jakby na nim stał” – mówi Harnick. „Zafascynował nas ten obraz i jeden z nas zaproponował tytuł: Skrzypek na Dachu.”