Mandrake (roślina)

Mandrake
Naukowa klasyfikacja
Kingdom: Plantae Dział: Magnoliophyta Klasa: Magnoliopsida Porządek: Solanales Family: Solanaceae Genus: Mandragora L.
Species
Mandragora autumnalis Mandragora officinarum Mandragora turcomanica Mandragora caulescens

Mandragora to wspólna nazwa dla dowolnej z roślin zielnych, wieloletnich roślin należących do rodzaju Mandragora z rodziny psiankowatych (Solanacea), a w szczególności Mandragora officinarum, której długi, mięsisty, często rozwidlony korzeń może z grubsza przypominać ludzkie ciało i od dawna przypisuje się mu właściwości lecznicze, mistyczne i magiczne. Termin mandragora jest również powszechnie używany w odniesieniu do korzeni tych roślin, które zawierają trujące alkaloidy i były stosowane w medycynie ze względu na ich właściwości przeciwbólowe (uśmierzają ból poprzez stosowanie zewnętrzne) i usypiające, ale mogą również prowadzić do delirium i halucynacji. Gatunki mandragory występują w basenie Morza Śródziemnego i w Himalajach.

Odniesienia do znaczenia mandragory w kulturze ludzkiej sięgają aż do Księgi Rodzaju oraz w starożytnych społeczeństwach greckich i rzymskich. Z korzeniami, które czasami zawierają rozwidlenia przypominające ludzkie postacie, mandragora od dawna kojarzona jest z mistycznymi właściwościami i rytuałami magicznymi. Nawet dzisiaj, w neopogańskich religiach takich jak Wicca i germańskich religiach odrodzenia takich jak Odynizm, mandragora nadal odgrywa pewną rolę.

Przegląd i opis

Rodzaj Madragory należy do rodziny psiankowatych lub ziemniaczanych Solanaceae, taksonu roślin kwitnących w porządku Solanales. Członkowie tej rodziny charakteryzują się pięciopłatkowymi kwiatami, oraz naprzemiennymi lub naprzemianległymi do naprzeciwległych liśćmi. Rodzina ta jest również znana z posiadania szerokiej gamy alkaloidów, które dla ludzi mogą być toksyczne, korzystne lub oba. Dla roślin, zmniejszają one skłonność zwierząt do zjadania roślin.

Mandragory, obejmujące rodzaj Madragora, są zielnymi, wieloletnimi roślinami pochodzącymi z obszarów śródziemnomorskich i Himalajów.

Najbardziej znaną mandragorą jest Mandragora officinarum. Roślina ta ma korzeń w kształcie pietruszki, który często jest rozgałęziony. Korzeń ten wydaje na powierzchni ziemi rozetę jajowato-podłużnych do owalnych, pomarszczonych, kruchych, sinawo ząbkowanych do całych liści, o długości od 6 do 16 cali, przypominających nieco liście rośliny tytoniu. Z szyi wyrasta szereg jednokwiatowych szypułek, na których osadzone są białozielone kwiaty, szerokie na prawie dwa cale, z których wyrastają kuliste, soczyste, pomarańczowe lub czerwone jagody, przypominające małe pomidory, dojrzewające późną wiosną. Roślina ta rośnie naturalnie w południowej i środkowej Europie oraz w krainach wokół Morza Śródziemnego, a także na Korsyce. Roślina ta nazywana jest przez Arabów luffâh, czyli beid el-jinn („jaja djinnów”).

Alkaloidy tropinowe

Jedną z najważniejszych grup związków alkaloidowych występujących u członków rodzaju Mandragora są alkaloidy tropanowe, które występują również w rodzajach Solanaceae: Atropa (rodzaj belladonna), Datura i Brugmansia, a także wielu innych w rodzinie Solanaceae. Chemicznie, cząsteczki tych związków mają charakterystyczną strukturę bicykliczną i obejmują atropinę, skopolaminę i hioscyaminę. Farmakologicznie, są one najsilniejsze znane antycholinergiczne w istnieniu, co oznacza, że hamują sygnały neurologiczne przekazywane przez endogennego neuroprzekaźnika, acetylocholiny. Objawy przedawkowania mogą obejmować suchość w ustach, rozszerzone źrenice, ataksję, zatrzymanie moczu, halucynacje, konwulsje, śpiączkę i śmierć.

Wszystkie części rośliny mandragory są trujące. Owoce również powodują zatrucia u bydła. Arabska nazwa mandragory oznacza „szkodliwy dla bydła” (Blakemore i Jennett 2001).

Użytki lecznicze

Użytki lecznicze mandragory sięgają czasów starożytnych, wzmianki o jej stosowaniu jako lekarstwa na bezpłodność znajdują się w Księdze Rodzaju 3:14-16, a w czasach Pliniusza (23-79 C.E.) podawano ją pacjentom przed operacją, żując kawałki korzenia (Blakemore i Jennett 2001). Korzeń może być bardzo toksyczny, ale jest również stosowany jako adnodyne do łagodzenia i koi ból (poprzez zmniejszenie wrażliwości mózgu lub układu nerwowego) i dla jego właściwości soporific (indukowanie snu). It historically also has been used as emetic (induces vomiting) and purgative (induce bowel movements) (Blakemore and Jennett 2001).

From ancient times, the root was promoted for such uses as an aphrodisiac and for fertility. Dioscorides, grecki lekarz z pierwszego wieku, opisał jak wino zrobione z mandragory powoduje znieczulenie, zauważając, że może być używane dla tych, którzy nie mogą spać, mają silny ból lub są poddawani kauteryzacji lub cięciu, a użycie go spowoduje, że nie będą odczuwać bólu (Peduto 2001).

Odniesienia kulturowe, mity i magia

W Księdze Rodzaju 30, Reuben, najstarszy syn Jakuba i Leah, znajduje mandragorę na polu. Rachela, druga żona Jakuba, siostra Leah, pragnie mandragory i handluje nią ze swoją siostrą. W zamian za mandragorę Rachela proponuje Leah spędzenie następnej nocy w łożu Jakuba. Wkrótce potem Leah, która wcześniej urodziła czterech synów, ale przez dłuższy czas nie zachodziła w ciążę, ponownie zaszła w ciążę i urodziła syna. Istnieją klasyczne komentarze żydowskie, które sugerują, że mandragora pomaga bezpłodnym kobietom począć dziecko.

Mandrake w języku hebrajskim to דודאים (dûdã’im), co oznacza „roślina miłości”. Większość interpretatorów uważa, że Mandragora officinarum jest rośliną, o której mowa w Księdze Rodzaju 30:14 („roślina miłości”) i Pieśni nad Pieśniami 7:13 („mandragora rozsiewa swój zapach”). Zasugerowano również wiele innych roślin, takich jak jagody, lotos Zizyphus, sidr Arabów, banan, lilia, cytron i figa.

Mity i magia

Mandragora była źródłem wielu przesądów, a jej mistyczne właściwości przypisywano prawdopodobnie temu, że korzeń może przypominać ludzką postać, z przydatkami w postaci rąk i nóg.

Według legendy, gdy korzeń zostaje wykopany, wydaje straszliwy wrzask, który zabija wszystkich, którzy go słyszą lub doprowadza ich do szaleństwa. W literaturze można znaleźć skomplikowane wskazówki, jak w miarę bezpiecznie zebrać korzeń mandragory. Na przykład Józefus (ok. 37 r. p.n.e. Jerozolima – ok. 100 r.) podaje następujące wskazówki dotyczące jego wyrywania:

Dookoła korzenia należy wykopać bruzdę, aż odsłoni się jego dolna część, następnie przywiązuje się do niego psa, po czym osoba wiążąca psa musi uciec. Pies stara się iść za nim i tak łatwo podciąga korzeń, ale ginie nagle zamiast swojego pana. Po tym zabiegu można już bez obaw obchodzić się z korzeniem. (V.A. Peduto, tłumaczenie greckiego lekarza Dioscoridesa)

Ten przesąd, z rośliną wydającą śmiertelny krzyk i użyciem psa do usunięcia mandragory, jest dobrze znany w literaturze. Inne przesądy przytaczane przez Teofrasta i Pliniusza Starszego, odnotowujące tragiczne konsekwencje wyrywania mandragory z korzeniami, mówiły, że można ich uniknąć, robiąc mieczem okręgi wokół rośliny na ziemi, a następnie kierując się na zachód podczas kopania (Peduto 2001).

Mandrake była używana do wypędzania demonów i stanowiła ważny składnik rytuałów księżycowych, będąc wykorzystywana do produkcji wody księżycowej. Woda księżycowa była produkowana przez umieszczenie małych kawałków korzenia w kielichu z wodą i wystawianie go na światło księżyca każdej nocy aż do pełni (Blakemore i Jennett 2001).

Niektóre z magicznych właściwości mandragory można znaleźć w tym fragmencie z rozdziału XVI, „Czary i zaklęcia” zredagowanego przez Arthura Edwarda Waite’a tłumaczenia Dogme et Rituel de la Haute Magie Eliphasa Leviego (1896):

…dodamy kilka słów o mandragorach (mandragorach) i androidach, które kilku pisarzy zajmujących się magią myli z woskowym wizerunkiem; służącym do celów urzeczenia. Naturalna mandragora jest włóknistym korzeniem, który w mniejszym lub większym stopniu przedstawia w całości postać mężczyzny lub jego męskich członków. Jest on lekko narkotyczny, a afrodyzjakalna cnota przypisywana była mu przez starożytnych, którzy przedstawiali go jako poszukiwany przez tesalskich czarnoksiężników do komponowania philtres. Czy ten korzeń jest pępkowym śladem naszego ziemskiego pochodzenia? Nie ośmielamy się poważnie tego twierdzić, ale tak czy inaczej jest pewne, że człowiek wyszedł ze szlamu ziemi, a jego pierwsze pojawienie się musiało być w formie surowego szkicu. Analogie natury czynią to pojęcie z konieczności dopuszczalnym, przynajmniej jako możliwość. Pierwsi ludzie byli, w tym przypadku, rodziną gigantycznych, wrażliwych mandragor, ożywionych przez słońce, które wykorzeniły się z ziemi; to założenie nie tylko nie wyklucza, ale wręcz przeciwnie, pozytywnie zakłada twórczą wolę i opatrznościową współpracę pierwszej przyczyny, którą mamy powód nazywać Bogiem.

Niektórzy alchemicy, pod wrażeniem tej idei, spekulowali na temat kultury mandragory i eksperymentowali w sztucznym odtwarzaniu gleby wystarczająco płodnej i słońca wystarczająco aktywnego, aby uczłowieczyć wspomniany korzeń, a tym samym stworzyć mężczyzn bez współudziału kobiety. (Patrz: Homunculus) Inni, którzy uważali ludzkość za syntezę zwierząt, rozpaczali nad ożywieniem mandragory, ale krzyżowali monstrualne pary i rzutowali ludzkie nasienie na zwierzęcą ziemię, tylko po to, by produkować haniebne zbrodnie i jałowe deformacje. Trzecią metodą wytwarzania androidów były maszyny galwaniczne. Jeden z tych prawie inteligentnych automatów przypisywany był Albertusowi Magnusowi i mówi się, że św. Tomasz (Tomasz z Akwinu) zniszczył go jednym uderzeniem kija, ponieważ był zakłopotany jego odpowiedziami. Ta historia jest alegorią; androidem był prymitywny scholastycyzm, który został złamany przez Summę św. Tomasza, śmiałego innowatora, który pierwszy zastąpił absolutne prawo rozumu arbitralną boskością, formułując ten aksjomat, którego nie możemy powtarzać zbyt często, skoro pochodzi od takiego mistrza: ” Rzecz nie jest sprawiedliwa dlatego, że Bóg tego chce, ale Bóg tego chce, ponieważ jest sprawiedliwa.

Prawdziwy i poważny android starożytnych był tajemnicą, którą trzymali ukrytą przed wszystkimi oczami, a Mesmer był pierwszym, który odważył się ją ujawnić; było to rozszerzenie woli maga w inne ciało, zorganizowane i obsługiwane przez elementarnego ducha; w bardziej nowoczesnych i zrozumiałych terminach, był to przedmiot magnetyczny.

W niektórych krajach powszechne było przekonanie, że mandragora wyrośnie tam, gdzie nasienie powieszonego człowieka skapnie na ziemię; wydaje się to być powodem metod stosowanych przez alchemików, którzy „rzutowali ludzkie nasienie na zwierzęcą ziemię”. W Niemczech roślina ta znana jest jako Alraune: powieść Alraune autorstwa Hannsa Heinza Ewersa oparta jest na bezdusznej kobiecie poczętej z nasienia wisielca, tytuł nawiązuje do tego mitu o pochodzeniu mandragory.

Następny fragment jest zaczerpnięty z „Historii i praktyki magii” Paula Christiana:

Czy chciałbyś stworzyć Mandragorę, tak potężną jak homunkulus (mały człowiek w butelce) tak wychwalany przez Paracelsusa? W takim razie znajdź korzeń rośliny zwanej bryonią. Wyciągnij go z ziemi w poniedziałek (dzień księżyca), trochę czasu po równonocy wiosennej. Odetnij końce korzenia i zakop go w nocy na jakimś wiejskim cmentarzu w grobie zmarłego. Przez trzydzieści dni podlewać go krowim mlekiem, w którym utopiono trzy nietoperze. Kiedy nadejdzie trzydziesty pierwszy dzień, wyjmij korzeń w środku nocy i wysusz go w piecu ogrzewanym gałązkami werbeny; następnie zawiń go w kawałek prześcieradła nieboszczyka i noś wszędzie ze sobą.

Literatura

W literaturze istnieje niezliczona ilość odniesień do mandragory. Oto niektóre z bardziej znanych przykładów.

• W Biblii

W Księdze Rodzaju 30:14, Leah daje Racheli mandragorę w zamian za noc przespaną z ich mężem.

Podczas zbiorów pszenicy Reuben wyszedł na pole i znalazł kilka roślin mandragory, które przyniósł do swojej matki Leah. Rachela powiedziała do Leah: „Proszę, daj mi trochę mandragory twojego syna”.

Pieśń nad Pieśniami 7:13 KJV

„Mandragory rozsyłają swoją woń, a u naszych drzwi jest każdy przysmak, zarówno nowy, jak i stary, który zgromadziłam dla ciebie, mój kochanku.”

• Machiavelli napisał sztukę Mandragola (The Mandrake), w której fabuła obraca się wokół użycia eliksiru z mandragory jako podstępu w celu posłania kobiety.

• Szekspir odnosi się cztery razy do mandragory i dwa razy pod nazwą mandragora.

„…Ani mak, ani mandragora, Ani wszystkie syropy usypiające świata, Nigdy cię nie uzdrowią do tego słodkiego snu, Który ci się wczoraj należał. „Szekspir: Otello III.iii

Aton Re Luven Angel 4 —–

„Daj mi do picia mandragorę… Żebym mógł przespać tę wielką lukę czasu Mój Antoniusz jest daleko. „Szekspir: Antoniusz i Kleopatra I.v „Krzyki jak mandragory wyrwane z ziemi. „Szekspir: Romeo i Julia IV.iii „Would curses kill, as doth the mandrake’s groan „King Henry IV part II III.ii

• Thomas Lovell Beddoes używa nazwy mandrake dla postaci w swojej sztuce, Death’s Jest Book.

• John Webster w The Duchess of Malfi:

Ferdinand „I have this night digged up a mandrake…”

• Pieśń Johna Donne’a:

„Idź i złap spadającą gwiazdę Zdobądź z dzieckiem korzeń mandragory Powiedz mi, gdzie są wszystkie minione lata, Albo kto rozszczepił diabelską stopę…”

• Ezra Pound użył jej jako metafory w wierszu „Portrait d’une femme”:

„Jesteś osobą o pewnym zainteresowaniu, ktoś przychodzi do ciebie I zabiera dziwny zysk: Pregnant with mandrakes, or with something else That might prove useful and yet never proves, „

• Blakemore, C., and S. Jennett. 2001. The Oxford Companion to the Body. New York: Oxford University Press. ISBN 019852403X.

• Levi, Eliphas. Dogma et Rituel de la Haute Magie, Translated by A. E. Waite. (Londyn, Anglia: Rider & Company, 1896). .scribd.com. Retrieved November 24, 2008.

• Peduto, V. A. 2001. Korzeń mandragory i wiedeński Dioscorides. Minerva-Anestesiol 67(10): 751-766. Retrieved November 14, 2008.

• Pitois, C. and Paul Christian. (1963) 1972. The History and Practice of Magic, edited by Ross Nichols; James Kirkup and Julian Shaw (Translators). New York: Citadel Press. ISBN 080650126X.