28 kwietnia przypada 19. rocznica zwycięstwa mudżahedinów nad siłami Armii Czerwonej w Afganistanie. Pierwotni mudżahedini z lat 80. i dzisiejsi talibowie mogą używać tego samego języka świętej wojny, ale ich rozumienie dżihadu różni się od siebie. Kluczowa różnica między pierwotnymi mudżahedinami a talibami polega na tym, że ci pierwsi prowadzili tradycyjny rodzaj dżihadu. W tradycyjnym dżihadzie, prowadzonym lokalnie, rywalizacja o kontrolę nad zasobami toczy się między rywalizującymi ze sobą mocarzami, z których każdy prowadzi własną prywatną armię. W tym scenariuszu ostateczną legitymację do rządzenia czerpie się z siły militarnej, ale sam konkurs nazywa się dżihadem tylko dlatego, że islam jest jedynym językiem politycznej legitymizacji.
Co istotne, w tradycyjnym dżihadzie zwycięska strona ma niewypowiedziane prawo do plądrowania, gwałcenia i łupienia podbitej ludności. Dzieje się tak dlatego, że bojownicy milicji nie są opłacanymi żołnierzami w regularnej armii, a zatem grabież jest materialną nagrodą, jaką otrzymują za walkę. Pierwotni mudżahedini, po dojściu do władzy w 1992 r., postępowali zgodnie z tym tradycyjnym wzorcem dżihadu. Ponieważ w tradycyjnym dżihadzie kluczowa jest rywalizacja o zasoby, a nie o ideologię, wojna mudżahedinów skupiła się na Kabulu, gdzie znajdowały się bogactwa narodu i zagraniczne ambasady, kolejne potencjalne źródło finansowania.
Sądząc po historycznych relacjach z lat 20. ubiegłego wieku, do pakietu grabieży oferowanego bojówkom dżihadu należały również kobiety i dziewczęta podbitych ludów. I tak w dziennikach nadwornego kronikarza Katiba Hazary, dotyczących oblężenia Kabulu w 1929 roku, czytamy, że ówcześni zwycięscy mudżahedini zażądali wglądu w listę dziewcząt zarejestrowanych w kabulskiej szkole, aby przydzielić uczennice do bojówek.
Relacja Katiba może być przesadzona, ale historia ta wciąż ujawnia, że istniała niewypowiedziana zasada, iż kobiety i dziewczęta były częścią pakietu podboju. W związku z tym walka mudżahedinów o Kabul była kontynuacją tradycyjnego dżihadu z wewnętrzną rywalizacją, grabieżami i łupieniem. Mudżahedini należeli do sfery tradycyjnej polityki, w której podbity region jest terenem, który może być wykorzystywany przez siłaczy, którzy nazywają siebie mudżahedinami, aby sprawiać wrażenie godnych szacunku.
Podbój Afganistanu przez Talibów w 1996 roku, dla kontrastu, zboczył z drogi tradycji. Talibowie nie skorzystali z niewypowiedzianego prawa do plądrowania i łupienia, co było uderzającym naruszeniem precedensu. Przeszukiwały domy podbitych mieszkańców, ale tylko po to, by skonfiskować broń i w ten sposób zapewnić swojemu państwu monopol na przemoc.
W komicznym incydencie, który pojawia się w serialu dokumentalnym Saboura Bradleya Ekstremalny turysta, talibowie zobaczyli plakat Rambo z karabinem maszynowym w domu afgańskiego kulturysty, fana hollywoodzkiej gwiazdy Sylvestra Stallone. Nieznający świata poza prawem szariatu talibowie założyli, że Rambo jest członkiem rodziny i powiedzieli kulturystce: „Powiedz swojemu kuzynowi, że musi nam oddać swój karabin maszynowy”. Protest kulturysty, że plakat przedstawiał fikcyjnego hollywoodzkiego bohatera, nie spotkał się z aprobatą talibów, którzy następnie uwięzili mężczyznę.
Talibowie byli skrajnymi ignorantami – co czyniło ich okrutnymi – ale nie ma wątpliwości, że postrzegali dżihad jako środek do ustanowienia państwa, a nie legitymację do grabienia podbitego terytorium. Zbudowanie państwa było dla talibów sprawą najwyższej wagi, ponieważ bez niego nie można było egzekwować prawa szariatu. Jeśli mudżahedini walczyli o zasoby, talibowie zajmowali się religią.
Wybór stolicy przez talibów, Kandaharu, był kolejnym dowodem na ich radykalnie nowe podejście do podboju. Jak już wspomniano, historycznie Kabul czerpał swoje znaczenie z faktu, że koncentrowały się tam bogactwa narodu i zagraniczne ambasady. Zaciekła walka mudżahedinów o miasto, w wyniku której zginęły tysiące ludzi, oraz ich lekceważenie budynków publicznych, które masowo niszczyli w atakach rakietowych, były zakorzenione w przekonaniu, że stolica jest do splądrowania przez którąkolwiek ze stron, która wyjdzie z niej zwycięsko.
Talibowie, dla kontrastu, zlekceważyli Kabul, przenosząc swoją stolicę do znacznie biedniejszego miasta Kandahar. Relacje Afgańczyków, którzy spotkali się z talibskimi urzędnikami, ujawniają brak zainteresowania dobrami materialnymi czy symbolami hierarchii społecznej. Spotkania odbywały się na siedząco na podłodze w kręgu, wymazując wszelkie oznaki hierarchii, która tradycyjnie była częścią afgańskiej etykiety dworskiej.
Ironicznie, taki egalitaryzm był tym, o czym marzyli komuniści w 1978 roku. Ale w tak głęboko religijnym społeczeństwie nie jest zaskakujące, że egalitaryzm musiał stać się częścią doktryny religijnej. Wraz z talibami do władzy doszli wiejscy Afgańczycy, którzy rządzili nad bardziej wyrafinowaną ludnością miejską. To również było złamanie precedensu.
Walka o zasoby w tradycyjny sposób, z grabieżą i łupieniem, kontra walka o państwo, które egzekwowałoby prawo szariatu, nawet do tego stopnia, że obsesyjnie przejmowałoby się odpowiednią długością włosów łonowych młodych mężczyzn, jest tym, co odróżnia pierwotnych mudżahedinów od ich talibańskiej nemezis.
Obydwie strony używają tego samego języka legitymizacji – islamu, dżihadu i mudżahedinów – co dodatkowo wprowadza zamieszanie, ale ich podobieństwa są powierzchowne.
{{topLeft}}
{{bottomLeft}}
{{topRight}}
{{bottomRight}}
{{/goalExceededMarkerPercentage}}
{/ticker}}
{{heading}}
{{#paragraphs}}
{{.}}
{{/paragraphs}}{{highlightedText}}
- Share on Facebook
- Share on Twitter
- Share via Email
- Share on LinkedIn
- Share on Pinterest
- Share on WhatsApp
- Share on Messenger
.