Profesor anatomii wykorzystuje 500-letnie rysunki da Vinci do przeprowadzania sekcji zwłok

Jako artysta wykorzystywał naukę do zrozumienia ludzkiego ciała. Jako anatom używał sztuki, aby oświetlić tajemnice kryjące się pod ciałem.

Pięćset lat po śmierci Leonarda da Vinci jego rysunki anatomiczne są tak samo potężne i przejmujące jak w jego czasach. Ich piękno zapiera dech w piersiach, a ich dokładność jest świadectwem geniuszu artysty, który był gotów posunąć się do skrajności, by przedstawić ludzką postać.

Dary dla nauki

Około tuzina zwłok leży zamkniętych w niebieskich workach na stołach ze stali nierdzewnej w laboratorium anatomii w Boston University School of Medicine. Trudy Van Houten rozpakowuje jeden z worków, odsłaniając ciało wysokiego, starszego mężczyzny. Przygotowane płynami do balsamowania, ciało jest gotowe do sekcji.

Van Houten, adiunkt anatomii i neurobiologii w szkole, uczy anatomii klinicznej od 30 lat. Pochyla się nad ciałem, okulary ma zawieszone na krawędzi nosa.

Jej młody asystent podaje jej skalpel. Wykonuje zgrabne nacięcie na skórze górnej części prawego ramienia. Minutę później używa kleszczy, aby podnieść mięsień dwugłowy ramienia, który rozciąga się między ramieniem a łokciem. Obok niej na monitorze telewizyjnym wyświetlany jest powiększony obraz jednego z rysunków da Vinci przedstawiających rozciętą rękę. Mięśnie wydają się długie i smukłe, cieniowane liniami, które wtapiają się w pożółkłe tło.

Scena ta jest kręcona na potrzeby dokumentu NOVA „Decoding da Vinci”, który zgłębia tajemnice kryjące się za niektórymi z najbardziej błyskotliwych prac da Vinci. „Jego przedstawienia ludzkiego ciała były piękne” – mówi później Van Houten. „I tak dokładne, że możemy ich używać do nauczania.”

Van Houten podkreśla, że obrazy mają kluczowe znaczenie w nauczaniu anatomii. „To coś, z czym boryka się każdy, kto uczy anatomii” – mówi. „Nie można jej uczyć bez obrazów.”

I chociaż edukatorzy mogą teraz czerpać z obrazów 3D i innych modeli komputerowych, Van Houten woli prawdziwe rzeczy. „Najlepszymi modelami, jakie mamy, są rozczłonkowane ludzkie ciała” – mówi.

Ciała są przekazywane szkole poprzez jej program darów anatomicznych.

Setki studentów dokonują sekcji ciał, pracując w grupach ośmioosobowych. „Przeprowadzają sekcję od skóry do szkieletu” – mówi dyrektor programu, Robert Bouchie. „Zaczynamy od pleców i kończyn.”

Po dokonaniu sekcji, Bouchie prowadzi ceremonię upamiętniającą każde ciało, które następnie jest kremowane. On i studenci umieszczają ciało w trumnie. Następuje chwila ciszy. Jak mówi, często uczestniczą w niej rodziny zmarłych.

Bouchie zwraca kremacje osobiście do kilku rodzin każdego roku. Wyjaśnia dlaczego. „Nie można wysłać go UPS, nie można wysłać go FedEx,” mówi. „Musisz wysłać to USPS.”

Bouchie wspomina, jak raz został zapytany przez pracownika poczty o wartość zapakowanych kremówek. Powiedział jej, że paczka jest bezcenna. „Więc urzędniczka powiedziała, że muszę zadeklarować wartość zero,” mówi. „Nie czułem się z tym komfortowo.”

Dysekcja człowieka: Unikalne narzędzie do nauki

Przed pojawieniem się nowoczesnego obrazowania, sekcje ujawniły skomplikowane wewnętrzne funkcjonowanie ludzkiego ciała, kiedy nie było, być może, innego sposobu. Da Vinci tęsknił za tym, by samemu zobaczyć tę mechanikę. Choć brakowało mu formalnego wykształcenia medycznego, uważa się, że w ciągu swojego życia dokonał sekcji ponad 30 ciał.

Chociaż ludzkie sekcje sięgają około trzeciego wieku przed naszą erą, pierwsza odnotowana publiczna sekcja miała miejsce około 1315 roku, kiedy to włoski lekarz i anatom Mondino de Luzzi dokonał sekcji na straconym przestępcy.

W 1543 roku ukazała się najważniejsza książka anatomiczna „De Humani Corporis Fabrica” (O budowie ciała ludzkiego), autorstwa flamandzkiego anatoma i lekarza Andreasa Vesaliusa. Książki te obalały teorie anatomiczne, które były zakorzenione od II wieku. Vesalius jednak również plądrował cmentarze w poszukiwaniu zwłok do sekcji.

Grabowanie grobów stało się poważnym problemem w XVIII i XIX wieku w niektórych częściach Europy, jak również w Stanach Zjednoczonych, gdzie groby Afroamerykanów były szczególnie narażone na niebezpieczeństwo. Żelazne trumny i klatki-jak struktury, znany jako mortsafes, były używane do ochrony grobów z ciała porywaczy w Anglii i Szkocji. W głośnej sprawie William Burke i William Hare zamordowali co najmniej 16 osób w Edynburgu, sprzedając ich ciała na sekcje.

W 1832 roku brytyjski parlament uchwalił ustawę o anatomii, która umożliwiała szkołom medycznym przeprowadzanie sekcji nieodebranych ciał z przytułków i szpitali. Prawo to ograniczyło praktykę wyrywania ciał w Wielkiej Brytanii, ale nieproporcjonalnie dotknęło biednych.

Przez wieki prawo w Europie i Stanach Zjednoczonych zezwalało na sekcje straconych przestępców. Jednak da Vinci był w stanie pozyskać ciała ze szpitali w całych Włoszech. We Florencji zaprzyjaźnił się ze stulatkiem, którego spokojne odejście obserwował.

Później przeprowadził sekcję jego ciała. Badanie to doprowadziło do bardzo wczesnego opisu miażdżycy tętnic przez da Vinci.

Nauka spotyka sztukę

Da Vinci nie był jedynym renesansowym artystą, który dokonywał ludzkich sekcji. A jego wyniki nie zawsze były prawidłowe. Mimo to jego badania anatomiczne pozostają istotne z naukowego punktu widzenia.

Poprawnie opisał serce jako centrum układu krwionośnego i jako pierwszy opisał je jako mięsień z czterema komorami. Odkrył, w jaki sposób małe wiry krwi pomagają zamknąć zastawkę aortalną, ale ponieważ jego prace naukowe i rysunki anatomiczne przez stulecia nie były publikowane, mechanizm ten nie został potwierdzony aż do późnych lat 60. ubiegłego wieku.

„Zaczął od zainteresowania zrozumieniem ciała, aby ulepszyć swoją sztukę” – wyjaśnia producent „Decoding da Vinci” Doug Hamilton. „Ale wyraźnie poszedł dalej. Wyraźnie zafascynował się zrozumieniem ludzkiego ciała.”

Da Vinci często dokonywał sekcji przy świecach, robiąc leworęczne, lustrzane notatki w trakcie całego procesu. „Nie ma chłodzenia, czasami robił to w ciemnościach nocy”, mówi Hamilton. „To brudny, śmierdzący biznes. A jednak, kiedy patrzysz na jego rysunki, nie przekazują nic z tego. Oddają piękno ciała.”

Ponad 7000 stron notatek i rysunków Da Vinci wciąż przetrwało. Malarz, rzeźbiarz, architekt i inżynier, da Vinci stworzył wizjonerskie rysunki gigantycznej kuszy, uproszczonego karabinu maszynowego, skrzydlatych maszyn latających i samobieżnego wózka, o którym niektórzy mówią, że jest pierwszym projektem samojezdnego pojazdu. Zaprojektował również śluzy kanałowe, budynki i mosty.

Następnie powstały arcydzieła takie jak „Mona Lisa”, „Ostatnia Wieczerza” i „Człowiek witruwiański”, rysunek, który doskonale ilustruje połączenie sztuki i nauki w twórczości da Vinci.

Leonardo nie rozróżniał sztuki i nauki w sposób, w jaki czynimy to dzisiaj, mówi Hamilton. Dokument ten, jak mówi, jest „niezwykłą historią o tym, jak jego naukowe zrozumienie wykraczało poza to, co musiał wiedzieć, aby malować.”

Wystąp lub obejrzyj „Decoding da Vinci” 13 listopada o 9:8 na PBS, aby dowiedzieć się więcej o nauce stojącej za sztuką Leonarda da Vinci.