Trójkąt Letni jest asteryzmem z półkuli północnej (gwiazdy o podobnej jasności rozpoznane w charakterystycznym kształcie). W przeciwieństwie do wielu innych asteryzmów, Trójkąt Letni jest w rzeczywistości połączeniem gwiazd z trzech oddzielnych gwiazdozbiorów.
Trzy gwiazdy tworzą Trójkąt: Deneb, Wega i Altair. Deneb znajduje się najdalej od Ziemi spośród tych trzech gwiazd i jest najjaśniejszą gwiazdą w gwiazdozbiorze Cygnusa; tworzy ogon Łabędzia. Przypadkowo, Deneb jest również głową innego asteryzmu znanego jako Krzyż Północny, który jest zawarty w Cygnusie.
Wega jest najjaśniejszą gwiazdą w innym ciemnym i małym gwiazdozbiorze, Lyra (Harfa). Wega jest jedną z najjaśniejszych gwiazd na nocnym niebie. (Syriusz jest najjaśniejszy na nocnym niebie, ale pojawia się zimą na półkuli północnej). Około 12 000 lat temu była ona Gwiazdą Północną z powodu efektu zwanego precesją, gdzie kierunek północny Ziemi zmienia się z powodu chybotliwej osi.
Ograniczając asteryzm jest to Altair, który jest najjaśniejszą gwiazdą w gwiazdozbiorze Aquilia (Orła).
Asteryzm spopularyzowany w latach 50-tych
W przeciwieństwie do innych asteryzmów, takich jak Wielki Chochlik czy Mały Chochlik, Trójkąt Letni jest terminem spopularyzowanym niedawno.
Trzy gwiazdy są od pewnego czasu rozpoznawane jako mające podobną jasność (choć należy zauważyć, że Deneb jest oddalony o około 1400 lat świetlnych, podczas gdy Wega i Altair są oddalone o około 20 lat świetlnych, co pokazuje, o ile bardziej jasny jest Deneb).
„Pojawiała się w różnych pracach od pokoleń,” powiedział Tom Kerss, astronom w Królewskim Obserwatorium Greenwich, w wywiadzie dla Space.com. „Johann Bode wyśledził Trójkąt Letni na swoich mapach gwiazd na początku XIX wieku, ale był on nieoznakowany. Został on wtedy uznany za sposób nawigacji.”
Przybliżone określenie pojawia się w pracach Oswalda Thomasa, austriackiego astronoma, który odnosił się do niego jako „Sommerliches Dreieck” (Trójkąt Letni) w latach 30-tych XX wieku, dodał Kerss. Następnie w latach 50. dwóch popularyzatorów astronomii podchwyciło ten termin i uczyniło go ogólnie znanym w społeczeństwie: H.A. Rey w Stanach Zjednoczonych i Patrick Moore w Wielkiej Brytanii.
Ostatnie wiadomości astronomiczne
W 2013 roku odkryto, że Wega posiada pas asteroid, co doprowadziło astronomów do sugestii, że gwiazda może gościć planety. Astronomowie wykryli ślady lodowych asteroid w zewnętrznych regionach gwiazdy oraz kosmiczne skały bliżej niej. Była to sygnatura podobna do tej, którą wykryto u innej jasnej gwiazdy na niebie, Fomalhaut.
„Ogólnie rzecz biorąc, duża przerwa pomiędzy ciepłymi i zimnymi pasami jest drogowskazem, który wskazuje na wiele planet krążących wokół Wegi i Fomalhaut” – powiedziała Kate Su, astronom z Obserwatorium Stewarda na Uniwersytecie Arizony, podczas dorocznego spotkania Amerykańskiego Towarzystwa Astronomicznego w 2013 roku.
Wega jest również szybko rotującym obiektem. W 2006 roku astronomowie odkryli, że wiruje ona tak szybko – co 12,5 godziny – że jej równik jest o wiele tysięcy stopni chłodniejszy niż bieguny. Gdyby gwiazda obracała się tylko o 10 punktów procentowych szybciej, osiągnęłaby krytyczną prędkość rotacji – punkt, w którym gwiazda uległaby samozniszczeniu z powodu swojej szybkiej rotacji. Gwiazda ta jest czasami cytowana w literaturze jako porównanie do rotacji innych gwiazd, takich jak wolno obracająca się KIC 11145123.
Altair również obraca się dość szybko i ma spłaszczenia na biegunach, które astronomowie zauważyli w 2006 roku używając interferometrii długoliniowej (która łączy wiele teleskopów, aby wspólnie spojrzeć na dany region nieba). W 2014 roku misja XMM-Newton obserwowała Altaira, pokazując, że gwiazda posiada koronę (zewnętrzną atmosferę), która zmienia się w zależności od aktywności magnetycznej i rotacyjnej.
Deneb, w międzyczasie, znajduje się na liście obserwacyjnej astronomów jako prawdopodobna przyszła supernowa. Ponieważ gwiazda ta jest tak jasna, jest czasami używana jako platforma testowa dla nowych profesjonalnych teleskopów lub do symulacji pozycji obiektów na zdjęciach astronomicznych.
Dodatkowe źródła
- Strona internetowa Stars, stworzona przez Jima Kalera, emerytowanego profesora astronomii na Uniwersytecie Illinois, zawiera więcej informacji o Trójkącie Letnim.
- NASA’s „Astronomy Picture of the Day” zawiera piękny obraz Trójkąta Letniego nad Katalonią.
- Astronom David Darling’s Encyclopedia of Science ma wpis na temat Trójkąta Letniego.
Ostatnie wiadomości